Και με το φως του λύκου επανέρχονται

Και με το φως του λύκου επανέρχονται - Ζυράννα Ζατέλη

Δεν έχω λόγια για το συγκεκριμένο βιβλίο. Μου είχαν πει πως τη Ζυράννα Ζατέλη ή τη λατρεύεις ή τη μισείς, δεν έχει ενδιάμεσο. Και μάλλον ισχύει αυτό. Ο τρόπος γραφής της είναι τόσο ιδιαίτερος που δεν μπορεί να σε αφήνει αδιάφορο, είναι μοιραίο να δημιουργεί συναισθήματα.

Το ντεμπούτο της Ζυράννας Ζατέλη, είναι ένα βιβλίο που ταξιδεύει τον αναγνώστη σε μια επαρχία της Μακεδονίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι ήρωες της είναι τα μέλη μιας (ασυνήθιστα) πολυπληθούς οικογένειας και το κεντρικό πρόσωπο κάθε φορά αλλάζει μέσα από τις 10 ιστορίες που απαρτίζουν το μυθιστόρημα. Το έργο ωστόσο δεν είναι απλά μια οικογενειακή σάγκα. Είναι μια μυθοπλασία που ακολουθεί τα πρόσωπα, τα συναισθήματα, τα ζώα, τις παραδόσεις και τα κάνει όλα εξίσου σημαντικά μέσα στη διήγηση. Τα πιο κεντρικά πρόσωπα είναι ο πατήρ φαμίλιας Χριστόφορος, η μεγαλωμένη σαν αδελφή του Λίλη, η κόρη του Ιουλία, η εγγονή του Ιουλία, ο γιος του Ησύχιος με τη γυναίκα του Φεβρωνία, οι τρεις σύζυγοί του και άλλοι που μπορεί να μην κατέχουν τη δική τους προσωπική ιστορία, αλλά είναι παρόντες και συμμετέχουν στην ατμόσφαιρα που η Ζατέλη δημιουργεί, σε μια διήγηση που περιλαμβάνει έθιμα της εποχής, καιρικές συνθήκες, τρόπο ζωής, φυσικές καταστροφές, συναναστροφή με ζώα, έρωτες που ευοδόθηκαν, έρωτες που σχολιάστηκαν και κατακρίθηκαν και πολύ έντονο το στοιχείο του θανάτου. Ο χρόνος του μυθιστορήματος δεν είναι μια ευθεία, αλλά κάθε φορά, με το φακό στραμμένο σε διαφορετικό πρόσωπο, γίνεται αφήγηση μιας διαφορετικής χρονικής περιόδου και βλέπουμε σχεδόν όλα τα κεντρικά πρόσωπα σε όλες τι φάσεις της ζωής του, από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή και κάποιους από αυτούς και στο γήρας.

Το πιο σημαντικό όμως δεν είναι οι ιστορίες, αλλά η γραφή. Δεν έχω διαβάσει τίποτα παρόμοιο. Η γραφή της είναι ταυτόχρονα παλαιακή και σύγχρονη, λόγια και λαϊκή. Έχει μουσικότητα, ρυθμό, μελωδία, τόσο έντονα που μου θύμισε ποιητική συλλογή. Από όσο ξέρω έχει μεταφραστεί και σε άλλες γλώσσες και δεν μπορώ να φανταστώ με ποιον τρόπο θα μπορούσε να αποδοθεί η γλώσσα της Ζατέλη σε μετάφραση. Είναι ένα κέντημα, ραμμένο στο χέρι με προσεκτικές βελονιές. 

Όσον αφορά το γλωσσολογικό κομμάτι ήταν μία πανδαισία, ό,τι καλύτερο έχω διαβάσει. Με απορρόφησε ολοκληρωτικά, καθώς η γραφή της συγγραφέως, χωρίς φιοριτούρες και βαρύγδουπες εκφράσεις δημιουργεί εικόνες που σχηματίζονται μπροστά σου και συναισθήματα που τα νιώθεις πάνω σου. Ο κόσμος της Ζυράννας Ζατέλη, μέσα από τις τεχνικές έκφρασης της γίνεται απτός, προσιτός, μπορείς να απλώσεις το χέρι σου και να τον αγγίξεις και να χαθείς μέσα σε αυτόν. Παρόλο που ακροβατεί λιγάκι στα όρια του μαγικού ρεαλισμού, εν τέλει το κομμάτι της "μαγείας"χάνεται, ξεχνιέται, και ο κόσμος της μοιάζει τόσο πραγματικός, που είναι σαν να διαβάζεις αναμνήσεις και όχι μυθοπλασία. Οι κριτικοί μιλάνε για "ζατελική γλώσσα" και "ζατελικό σύμπαν". Πραγματικά, δεν μπορεί να μπει σε καμιά κατηγορία, είναι κάτι δικό της, μοναδικό. Μετά από χρόνια διάβασα ένα βιβλίο στο οποίο απολάμβανα τις λέξεις μία προς μία.

Αριστούργημα, απλά αριστούργημα.