Φρανκενστάιν

Φρανκενστάιν ή ο σύγχρονος Προμηθέας - Mary Shelley

Μου είναι πάντα εξαιρετικά δύσκολο να γράψω τη γνώμη μου για τα βιβλία που έχουν κατακτήσει τη θέση τους στο παγκόσμιο στερέωμα της λογοτεχνίας, πρώτα από όλα, γιατί η δική μου προσωπική άποψη δεν έχει καμία σημασία. Ο Φρανκενστάιν είναι ένα από αυτά τα βιβλία, που παρόλο που δε με ξετρέλανε δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω τη λογοτεχνική του αξία.

Η ιστορία του Βίκτωρ Φρανκενστάιν και του "τέρατός" του είναι πάνω κάτω γνωστή, κυρίως από τις ταινίες που ενέπνευσε η νουβέλα της Shelley (φαντάζομαι πως όσοι δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο - όπως κι εγώ - νομίζουν πως ο Φράνκενστάιν είναι το τέρας, αλλά τελικά είναι ο επιστήμονας). Ο Βίκτωρ Φρανκενστάιν, ένας εξαιρετικά ταλαντούχος νεαρός επιστήμονας, αποφασίζει χρησιμοποιώντας τη σύγχρονη (για την εποχή) τεχνολογία και λίγο από τις γνώσεις αλχημείας που έχει να δημιουργήσει ένα ζωντανό ον. Το πλάσμα αυτό που δημιουργεί συρράφοντας μέλη από πτώματα είναι εξαιρετικά άσχημο και δύσμορφο και ο Βίκτωρ το εγκαταλείπει τρομοκρατημένος. Το "τέρας"(το οποίο δεν ονοματίζεται πουθενά στο βιβλίο) προσπαθεί να βρει το δρόμο του και να αποκτήσει μια ταυτότητα και η αλληλουχία γεγονοτων που ακολουθούν τη νεοαποκτηθείσα ζωή του εμφυσούν μέσα του το μίσος και μια καταστροφική/δολοφονική μανία. Αυτό σαν γενική περίληψη. Το ενδιαφέρον κατά την άποψή μου, ξεκινάει αν αντιληφθούμε το χρονικό πλαίσιο στο οποίο γράφτηκε.

Κατά την άποψή μου, ανήκει πιο πολύ στο χώρο της τραγωδίας παρά στα μυθιστορήματα τρόμου.

Έχοντας εκδοθεί το 1818, για πολλούς αποτελεί ένα από τα πιο πρώιμα δείγματα της επιστημονικής φαντασίας.  Σκεπτόμενη πως εκείνη την εποχή αρχίσαν οι μεγάλες τεχνολογικές ανακαλύψεις που άλλαξαν το ρου της ιστορίας, όπως πχ η ανακάλυψη του ηλεκτρισμού, όντως είναι ένα έργο που βασίζεται στην εφαρμογή της τεχνολογίας και τις πιθανές καταστροφικές συνέπειές της. Πραγματεύεται θέματα που οι μεγάλοι σύγχρονοι λογοτέχνες συνεχίζουν να αναπαράγουν στα έργα τους, με τρόπο που ταιριάζει πιο πολύ στο σήμερα. Θέματα ηθικής, αλόγιστης χρήσης της τεχνολογίας, έπαρση που οδηγεί στην αυτοκαταστροφή εμφανίζονται στο βιβλίο και για τον αναγνώστη του σήμερα είναι πιθανώς κάτι που έχει ξαναδιαβάσει, αλλά για την εποχή του ρομαντισμού είναι τρομακτικό, καινοτόμο, ιδιαίτερο. Πέραν αυτού, πραγματεύεται τη μοναξιά, την αλληλεπίδραση, την απόγνωση και πού αυτή μπορεί να οδηγήσει. Είναι κάποιος κακός από τη γέννησή του ή τον αναγκάζουν οι περιστάσεις? Πόσο αποδεκτή μπορεί να γίνει η διαφορετικότητα? Το ηθικό σταυροδρόμι του Βίκτωρ (ο εαυτός μου/η οικογένεια μου ενάντια στο γενικό καλό) είναι πραγματικό σε κάθε εποχή. Και ένα πιο βαθύ ερώτημα, τι ευθύνη έχει ο δημιουργός απέναντι στο δημιούργημά του? Θεωρώ πως ακόμα και σήμερα, πόσο μάλλον στην εποχή που γράφτηκε, δεν είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι το έγραψε μια 18χρονη γυναίκα, οδήγησε τους κριτικούς σε χλιαρές κριτικές αρχικά, καθώς οι γυναικεία φύση ακόμα θεωρούταν πολύ ντελικάτη για να καταπιαστεί με αυτού του είδους τις σκέψεις.

Επιπλέον αυτού είναι ένα άριστο δείγμα του ρεύματος του ρομαντισμού, του οποίου πολύ σημαντικός εκπρόσωπος υπήρξε ο σύζυγος της Shelley. Βαθιά ενασχόληση με τη φύση, σελίδες επί σελίδων με λυρικές περιγραφές τοπίων, βουνών, ποταμιών και δε συμμαζεύεται ήταν η τάση των λογοτεχνών (και όχι μόνο) της εποχής του ρομαντισμού, όσο κι αν σήμερα αυτός ο τρόπος γραφής μοιάζει παρωχημένος. Επιπλέον, πάντα σύμφωνα με το ρομαντισμό, δίνεται μεγάλη έμφαση στο ανθρώπινο συναίσθημα. Εξωτερίκευση συναισθημάτων, υψηλά ιδανικά, ανάλυση σκέψεων καταλαμβάνουν τεράστιο μέρος του βιβλίου, κάτι που δε συναντάμε στη σύγχρονη λογοτεχνία.

Μπορώ να συνεχίσω για πολύ ακόμα, αλλά το θέμα δεν είναι η λογοτεχνική ανάλυση του Φρανκενστάιν. Αυτό το έχουν κάνει πολλοί, και πολύ καλύτερα από εμένα. Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι το εξής: Είναι ένα δύσκολο βιβλίο, παλαιακό, πολύ μακριά σαν τρόπος γραφής από το σήμερα. Δε με συνεπήρε σαν ιστορία. Αλλά λογοτεχνικά, είναι σίγουρα ένα έργο ορόσημο που αξίζει να διαβαστεί.