Το πορφυρό χρώμα

Το πορφυρό χρώμα - Alice Walker

Το πορφυρό χρώμα ανήκει επάξια στο πάνθεον των σημαντικότερων μυθιστορημάτων των τελευταίων ετών. Με αυτό, η Alice Walker έγινε η πρώτη Αφροαμερικανίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Pulitzer και παρόλο που για πολλά χρόνια απαγορεύτηκε στις βιβλιοθήκες των ΗΠΑ τελικά πήρε τη θέση που του αξίζει.

Είναι ένα έργο ιδιαίτερο, γραμμένο εξ'ολοκλήρου με επιστολές οι οποίες στην πλειοψηφία τους είναι από την πρωταγωνίστρια του βιβλίου, τη Σέλι και αποδέκτη το Θεό. Η Σέλι είναι μια νεαρή Αφροαμερικάνα η οποία ζει στον Αμερικάνικο Νότο περί το 1930. Έχει υπάρξει θύμα κακοποίησης από τον πατέρα της, από τον οποίο έχει επίσης δυο παιδιά, απότοκα βιασμών, τα οποία ο πατέρας της έχει καταφέρει να εξαφανίσει και έχει σταματήσει το σχολείο με δική του προτροπή. Σε νεαρή ηλικία, υποχρεούται σε γάμο με έναν χήρο (που εποφθαλμιούσε αρχικά τη μικρή της αδερφή) και αναλαμβάνει το δικό του σπίτι και την ανατροφή των παιδιών του. Στη συζυγική της εστία ωστόσο, οι συνθήκες δεν είναι καλύτερες. Συνεχίζει να υφίσταται τόσο ψυχολογική όσο και σωματική βία, μέχρι που στη ζωή της εμφανίζεται η Σουγκ Άβερυ, μια τραγουδίστρια της τζαζ, που είναι και η ερωμένη του συζύγου της. Η σχέση των δύο γυναικών, αν και τεταμένη στην αρχή, εξελίσσεται σε έναν ισχυρό δεσμό κινητοποιεί τη Σέλι να πάρει τα ηνία της ζωής της και να διεκδικήσει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα όπως η ανεξαρτησία και ο σεβασμός. Επιπλέον γνωρίζουμε τη Νέτι, αδερφή της Σέλι, η οποία προσπάθησε να δραπετεύσει από τη ζωή που της προόρισαν οι συνθήκες, τη Σοφία, μια δυναμική γυναίκα που δε διστάζει να αντισταθεί χρησιμοποιώντας της γροθιές της απέναντι στη βία που προσπαθεί να ασκήσει ο σύζυγός της, τη Σκουίκ, που ακολουθεί το όνειρό της παρά τη σφοδρή κριτική από το άμεσο περιβάλλον της. Κάθε χαρακτήρας, άντρας ή γυναίκα, καλείται να αντιμετώπισει τους δικούς του δαίμονες.

Η σύνοψη του βιβλίου δεν μπορεί να δείξει τη δυναμική του. Προσπάθησα πολλές φορές να γράψω μια περίληψη που να αντικατοπτρίζει τα βαθιά του νοήματα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο τρόπος γραφής είναι πολύ  διαίτερος, όχι τόσο λόγω της επιστολογραφίας, όσο λόγω της γλώσσας. Όλες οι επιστολές, αν και απευθύνονται στο Θεό, δεν έχουν εξομολογητική τάση, αλλά πιο πολύ μορφή συζήτησης με έναν φίλο και ως αγράμματη η Σέλι γράφει όπως μιλάει, με πολλά συντακτικά λάθη, μικρές προτάσεις και χρησιμοποιώντας αργκώ. Αυτό δυστυχώς έχει χαθεί εν πολλοίς στην ελληνική μετάφραση (έτσι κι αλλιώς το βιβλίο είναι πλέον εκτός κυκλοφορίας). 

Μέσα από το αθώο βλέμμα της Σέλι, η οποία μέχρι την έλευση της Σουγκ Άβερυ υφίσταται παθητικά όσα συμβαίνουν στη ζωή της, θίγονται θέματα όπως η θέση της γυναίκας σε μια κοινωνία διακρίσεων, η θρησκεία (είναι συγκλονιστικές οι συζητήσεις της Σέλι που οραματίζεται το Θεό ως λευκό γέρο άντρα, και λόγω αυτών αποκτά μια αμφιθυμική σχέση μαζί του - από τη μία είναι το μόνο διαθέσιμο αυτί που έχει και από την άλλη είναι θυμωμένη μαζί του), η ειλικρινής και ανιδιοτελής αγάπη, η ολοκλήρωση, η διεκδίκηση της ισότητας, η ισχύς εν τη ενώσει μεταξύ των γυναικών μιας εποχής που τις θέλει σιωπηλές, στωικές, υπάκουες στα θέλω μιας πατριαρχικής κοινωνίας, που με τον τρόπο της πλήττει και τα δύο φύλα. 

Εξαιρετικές είναι και οι αναφορές στις εναπομείνασες φυλές της Αφρικής, στη θέση της γυναίκας σε αυτές τις τόσο διαφορετικές από τις δικές μας κοινωνίες, το συναισθηματικό δέσιμο μεταξύ των γυναικών για να αντιμετωπίσουν τις καταστάσεις, αλλά και και ο βίαιος ξεριζωμός των φυλών από την επεκτατική πολιτική των λευκών.

Συμβολισμοί μέσα από τα χρώματα, απλή, ειλικρινής, ευθεία γλώσσα που ραγίζει κόκκαλα και οι δραματικές ιστορίες των γυναικών, συνθέτουν ένα αριστούργημα που δικαίως βρίσκεται στις πιο πολλές λίστες με τα πιο σημαντικά βιβλία σύγχρονης λογοτεχνίας και μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο στην ομώνυμη ταινία με τη Whoopie Goldberg.

Αυτό που θέλω να πω πριν καταλήξω: Η δική μου απορία είναι γιατί τόσος ντόρος για να αποσυρθεί το βιβλίο από τις βιβλιοθήκες των σχολείων των ΗΠΑ? Οι ελάχιστεςομοφυλοφιλικές αναφορές που χρησιμοποιήθηκαν ως πρόφαση δεν είναι επαρκής λόγος για τόση φασαρία. Τι είναι αυτό που μας πείραξε? Η κακοποιημένη γυναίκα που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της? Η ωμή βία κατά των γυναικών? Τι ήταν αυτό το οποίο θελήσαμε να αποσιωπήσουμε? Είναι πολύ κρίμα που πλέον δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά εδώ και χρόνια. Αν μπορείτε διαβάστε το στα αγγλικά, αλλιώς αναζητήστε το, αξίζει τον κόπο.